សូមអញ្ជើញស្ដាប់បទសម្ភាសន៍របស់លោក ជី វិតា ជាមួយលោក Brad Adams នៃអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ Human Rights Watch ជុំវិញសម្ដីរបស់បងធំទី ២ នួន ជា នេះ៖
ជី វិតា៖ លោក នួន ជា ជាអតីតប្រធានរដ្ឋសភាប្រជាជន និងជាអនុលេខាបក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា នៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ដែលគ្រប់គ្រងប្រទេសកម្ពុជា ពីខែមេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥ ដល់ខែមករា ឆ្នាំ ១៩៧៩។ បច្ចុប្បន្ន លោកជាជនជាប់ចោទក្នុងសំណុំរឿង ០០២។ ក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ព្យាយាមដោះបន្ទុក កាលពីថ្ងៃទី ២២ វិច្ឆិកា ក្នុងសវនាការបឋម នៃសាលាក្ដីខ្មែរក្រហម លោក នួន ជា បានប្រាប់សវនាការតុលាការកូនកាត់នេះថា ការកាត់ទោសតែមេដឹកនាំខ្មែរក្រហម ដែលគ្រប់គ្រងប្រទេសកម្ពុជា ក្នុងអំឡុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យនោះ វាពុំមានភាពយុត្តិធម៌នោះទេ។ លោករិះគន់តុលាការថា ការយកបញ្ហាតែមួយចំណែកមកជំនុំជម្រះវាមិនត្រូវឡើយ។
លោក នួន ជា៖ «ខ្ញុំសូមនិយាយថា សត្វក្រពើមួយទាំងមូល គេយកតែខ្លួនមកនិយាយ។ តែមិនយកក្បាល និងកន្ទុយ ដែលជាចំណែកសំខាន់ក្នុងការបម្រើដល់សកម្មភាពប្រចាំថ្ងៃរបស់វា ឬក្នុងន័យម្យ៉ាងទៀត គឺថា ឫសគល់ និងបច្ច័យរបស់វា គឺជាអ្វីដែលបានកើតឡើងតាំងពីឆ្នាំ ១៩៧៥ និងក្រោយឆ្នាំ ១៩៧៩។ តែតុលាការនេះមិនយកមកពិចារណាទេ»។
ជី វិតា៖ ក្រៅពីការចោទតុលាការថា មិនយុត្តិធម៌ ជនជាប់ចោទ នួន ជា បានរៀបរាប់រំលឹកអំពីការពាក់ព័ន្ធរបស់បក្សកុម្មុយនិស្ត និងការទម្លាក់គ្រាប់បែក បេ-៥២ របស់សហរដ្ឋអាមេរិកលើទឹកដីកម្ពុជា ដែលលោកថា ទាំងនោះជាឧក្រិដ្ឋកម្មធ្ងន់ធ្ងរ ដែលបានប្រល័យជីវិតពលរដ្ឋខ្មែរ។ លោកបញ្ជាក់ថា ហេតុដូចម្ដេចបានជាមិននាំជនពាក់ព័ន្ធ នៃប្រទេសទាំងនោះមកកាត់ទោសផង។ តើលោកឆ្លើយយ៉ាងម៉េចដែរ?
Brad: យោងតាមច្បាប់បង្កើតសាលាក្ដីខ្មែរក្រហម តុលាការពិសេសនេះ មានអាណត្តិជំនុំជម្រះ ឧក្រិដ្ឋកម្ម ដែលបានកើតឡើងក្នុងអំឡុងពេលឡើងកាន់អំណាចរបស់ខ្មែរក្រហមពីថ្ងៃទី ១៧ មេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥ ដល់ថ្ងៃ ទី ៦ មករា ឆ្នាំ ១៩៧៩។ ប្រសិនបើច្បាប់បង្កើតសាលាក្ដីខ្មែរក្រហម កំណត់អោយជំនុំជម្រះឧក្រិដ្ឋកម្ម ដែលបានប្រព្រឹត្តឡើងមុនថ្ងៃទី ១៧ មេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥ ពេលនោះ ទាំងសម្ដេចព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ ទាំងលោក លន់ នល់ និងសូម្បីតែខ្មែរក្រហមខ្លួនឯង ដែលបានប្រព្រឹត្តិឧក្រិដ្ឋកម្មនានា យ៉ាងសាហាវធ្ងន់ធ្ងរមុនពេលនេះ នឹងត្រូវនាំខ្លួនមកកាត់ទោស។
កាលនៅតស៊ូក្នុងព្រៃ នៅមុនឡើងកាន់អំណាច ខ្មែរក្រហមក៏បានប្រព្រឹត្តឧក្រិដ្ឋកម្មធ្ងន់ធ្ងរច្រើនណាស់ដែរ។ ហើយឧក្រិដ្ឋកម្មរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកក៏នឹងនាំមកជំនុំជម្រះ។ ប្រសិនបើឧក្រិដ្ឋកម្ម ដែលកើតឡើងមុនថ្ងៃទី ១៧ មេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥ និងក្រោយថ្ងៃទី ៦ មករា ឆ្នាំ ១៩៧៩ ត្រូវបានកំណត់ដោយច្បាប់អោយយកមកជំនុំជម្រះនោះ ខ្ញុំក៏ពេញចិត្តនឹងស្វាគមន៍ដែរ។
បើអាចធ្វើដូច្នេះបានមែន ឧក្រិដ្ឋកម្មដែលប្រព្រឹត្តដោយសហរដ្ឋអាមេរិក បទឧក្រិដ្ឋប្រព្រឹត្តដោយលោក ហ៊ុន សែន បទឧក្រិដ្ឋប្រព្រឹត្តដោយរបបសាធារណៈ រដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា និងបទឧក្រិដ្ឋប្រព្រឹត្តដោយខ្មែរក្រហមក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៨០ នឹងត្រូវនាំមកកាត់ទោស។
លើសពីនេះទៅទៀត បទឧក្រិដ្ឋប្រព្រឹត្តដោយថៃ ដោយចិន និងដោយវៀតណាម នៅពេលពួកគេកាន់កាប់ប្រទេសកម្ពុជាក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៨០ ក៏ត្រូវនាំមកកាត់ទោសដែរ។ និយាយជាសរុបទៅ ជនណា ដែលប្រព្រឹត្តបទល្មើសរំលោភច្បាប់អន្តរជាតិធ្ងន់ធ្ងរនៅអំឡុងពេលនោះ នឹងត្រូវរងការចោទប្រកាន់នាំខ្លួនមកកាត់ទោសដោយតុលាការនេះ។
ក៏ប៉ុន្តែ ប្រសិនបើលោកពិចារណាបន្តិចទៅលើតួអង្គ ឬបណ្ដាប្រទេស ដែលខ្ញុំរៀបរាប់អម្បាញ់មិញនេះ លោកនឹងយល់ថា ហេតុអ្វី បានជាតុលាការនេះ កំណត់កាត់ទោសតែទៅលើឧក្រិដ្ឋកម្ម ដែលប្រព្រឹត្តឡើងត្រឹមក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬរបបខ្មែរក្រហមពីថ្ងៃទី ១៧ មេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥ ដល់ថ្ងៃទី ៦ មករា ឆ្នាំ ១៩៧៩ នោះ។ ហេតុផលគឺថា សាលាក្ដីខ្មែរក្រហមនេះ នឹងមិនអាចកើតឡើងបានទេ ប្រសិនបើគេតម្រូវអោយយកចិន វៀតណាម ថៃ និងយកអាមេរិកាំង ព្រមទាំងអ្នកដទៃមកកាត់ទោសដែរនោះ ពីព្រោះប្រទេសទាំងនោះនឹងបដិសេធ ឬច្រានចោលនូវការផ្ដួចផ្ដើមយកជនពាក់ព័ន្ធ ឬប្រទេសទាំងអម្បាលម៉ាននោះមកកាត់ទោស។
ជី វិតា៖ ប្រទេសចិនជាអ្នកជំទាស់ខ្លាំងជាងគេមែនទេ?
Brad: ចិនព្យាយាមរារាំងមិនអោយបង្កើតតុលាការកាត់ទោសខ្មែរក្រហម។ ដោយហេតុនេះហើយ ទើបមិនមានតុលាការអន្តរជាតិពេញលក្ខណៈ។ ប្រសិនបើចិនមិនជំទាស់កាលពីឆ្នាំ ១៩៩៧ និង ១៩៩៨ នោះទេ ខ្ញុំគិតថា យើងអាចមានតុលាការអន្តរជាតិពេញលក្ខណៈមួយ សម្រាប់ជំនុំជម្រះមេខ្មែរក្រហមរួចបាត់ទៅហើយៗ តុលាការនោះ នឹងបង្កើតឡើងនៅទីក្រុងឡាអេ តាមការផ្ដល់យោបល់របស់អ្នកជំនាញទៀតផង។ ចិនពេលនោះ បានប្រកាសថា នឹងveto ជំទាស់ទៅនឹងសេចក្ដីសម្រេចណាមួយរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ក្នុងការបង្កើតតុលាការអន្តរជាតិ ដើម្បីកាត់ទោសខ្មែរក្រហម។ ហេតុនេះហើយ ទើបយើងមានអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា ឬសាលាក្ដីកូនកាត់ខ្មែរ និងបរទេសនេះ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
ជី វិតា៖ ពិតទេ ដែលថាសូម្បីតែបង្កើតតុលាការនៅកម្ពុជា ក៏ចិនមិនចង់អោយកើតមានដែរ?
Brad: ត្រឹមត្រូវ។ ប្រទេសដទៃទៀត ដូចជា វៀតណាម និងសហរដ្ឋអាមេរិកជាដើម គាំទ្រអោយបង្កើត។ ក៏ប៉ុន្តែ ប្រសិនបើច្បាប់កាត់ទោសខ្មែរក្រហមត្រូវបានកែប្រែទៅជាតម្រូវអោយកាត់ទោសឧក្រិដ្ឋកម្ម ដែលកើតឡើងមុនថ្ងៃទី ១៧ មេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥ និងក្រោយថ្ងៃទី ៦ មករា ឆ្នាំ ១៩៧៩ ដែរនោះ ប្រាកដណាស់ វៀតណាម និងសហរដ្ឋអាមេរិកនឹងជំទាស់ ពីព្រោះអតីតទីប្រឹក្សាសន្តិសុខជាតិរបស់សហរដ្ឋ អាមេរិកក្នុងទស្សវត្សឆ្នាំ១៩៧០ គឺលោក Henry Kissinger និងថ្នាក់ដឹកនាំវៀតណាមនឹងត្រូវនាំខ្លួនមកកាត់ទោសដែរ៕
អាស៊ីសេរី
No comments:
Post a Comment
yes